بررسی زیرساخت ها و سنجش توانمندی ها و مهارت های کتابداران دانشگاه فردوسی مشهد برای راه اندازی خدمات مرجع الکترونیکی

هدف: با توجه به توسعه روزافزون و سریع فناوری¬های اطلاعاتی و تحول¬های ایجاد شده در نیازها و انتظارات کاربران و در فرایند خدمت رسانی به آنان، بهره گیری از خدمات مرجع الکترونیکی در کتابخانه ها ضروری می باشد. هدف این پژوهش شناخت توانایی¬های کتابداران و زیرساخت های فناوری مورد نیاز برای ارائه خدمات مرجع الکترونیکی در دانشگاه فردوسی مشهد و پی بردن به کاستی¬های مربوطه برای راه¬اندازی این خدمات می-باشد. روش و ابزار و جامعه پژوهش: این پژوهش از نوع کاربردی است و به روش پیمایشی انجام شد. با توجه به نبود تجربه مشابه، ابزارهای پژوهش ¬(یعنی پرسشنامه، سیاهه وارسی و پرسش¬های مصاحبه) بر پایه رهنمودهای انجمن¬ خدمات مرجع و خدمات برای کاربران ( روسا)، ایفلا و همچنین متون مرتبط طراحی شدند. هدف پرسشنامه سنجش نظرات کتابداران در مورد مهارت¬های فناوری، مهارت¬های تخصصی و نیز مهارت¬های فردی آنان بود. در بخش مربوط به مهارت‎های فردی پرسشنامه از آزمون خلاقیت تورنس نیز استفاده گردید. در پرسشنامه از طیف لیکرت، برای سنجش مهارت¬های کتابداران دانشگاه فردوسی مشهد استفاده شد. سیاهه وارسی برای شناسایی زیرساخت¬های فناوری برای ارائه این خدمات طراحی گردید. از طرف دیگر برای کنترل درست بودن نظرات، چند سئوال باز به پرسشنامه اضافه شد. مصاحبه با یک نفر از مسئولان کتابخانه صورت گرفت و هدف آن، شناسایی زیرساخت¬ها و پی بردن به برخی از مهارت¬های کتابداران بود. برای اطمینان از روایی ابزارهای پژوهش افزون بر استفاده از رهنمودها و متون پیشگفته، از دیدگاه¬ صاحب نظران علم اطلاعات و دانش شناسی نیز استفاده گردید. انجام پیش آزمون و نتیجه آزمون آلفای کرونباخ برابر با 945/0 نشانگر پایایی قابل قبول ابزار گردآوری اطلاعات بود. جامعه پژوهش را تمامی کتابداران شاغل در بخش های مرجع، اطلاع رسانی و خدمات عمومی کتابخانه‎های مرکزی و دانشکده ای (32 نفر)، که به ارائه خدمات به کاربران می پردازند، و همچنین یکی از مسئولان مرکز اطلاع¬رسانی و کتابخانه مرکزی تشکیل داد. یافته¬ها: یافته¬ها نشان داد که حدود 35% از کتابداران در حد کمی انواع خدمات مرجع الکترونیکی را ارائه می¬دهند. بقیه نیز اظهار داشتند که این نوع خدمات را در حد متوسط ارائه می¬کنند. با وجود این، تمامی کتابداران دانشگاه فردوسی (100%) راه¬اندازی سیستم خدمات مرجع الکترونیکی را ضروری دانستند. در این میان، تنها 28% آن¬ها معتقد به برخورداری از مهارت های فناوری بوده و نزدیک به 50% باور داشتند که مهارت های جستجو و اطلاع یابی مناسبی در پیوند با خدمات مرجع الکترونیکی دارند. از نظر مهارت¬های فردی (مانند همکاری و فعالیت گروهی، خلاقیت، خطرپذیری و جز آن) نتایج نشان داد بیش از 60% کتابداران خود را دارای مهارت های مناسب می دانستند. با توجه به یافته¬ها و شکاف میان وضعیت موجود و مطلوب به نظر می¬رسد میزان استفاده کتابداران از فناوری بیشترین اختلاف و مهارت¬های فردی کتابداران کمترین فاصله را با وضعیت مطلوب دارد. در ادامه پیشنهادهایی به منظور توسعه خدمات مرجع الکترونیکی و پیشنهادهایی برای پژوهشهای آینده ارائه شده است.